Di sebuah makmal di bandar indah Vevey, Switzerland, seorang saintis memberi ketulan kecil sel otak manusia cecair kaya nutrien untuk memastikan ia terus hidup.
Kesihatan mini-otak ini amat penting — kerana ia kini berfungsi sebagai pemproses komputer asas, dan tidak seperti komputer riba anda, apabila ia mati, ia tidak boleh dihidupkan semula.
Bidang penyelidikan baharu ini dikenali sebagai biokomputasi atau “wetware”, yang bertujuan memanfaatkan kuasa pemprosesan semula jadi otak manusia yang luar biasa tetapi masih misteri.
Menurut Fred Jordan, pengasas bersama syarikat permulaan Switzerland FinalSpark, pemproses berasaskan sel otak suatu hari nanti mungkin menggantikan cip silikon yang kini menggerakkan gelombang kecerdasan buatan (AI).
“Daripada cuba meniru otak, lebih baik kita gunakan yang sebenar,” katanya kepada AFP semasa lawatan makmal.
Selain keupayaan pemprosesan, biokomputasi juga berpotensi mengurangkan penggunaan tenaga besar-besaran AI, yang kini menimbulkan kebimbangan terhadap pelepasan karbon dan telah mendorong beberapa syarikat teknologi beralih kepada tenaga nuklear.
Menurut Jordan, neuron biologi adalah sejuta kali lebih cekap tenaga berbanding neuron tiruan dan boleh dihasilkan tanpa had di makmal — berbeza dengan cip AI yang amat terhad dan mahal, seperti yang dibuat oleh Nvidia.
Namun buat masa ini, keupayaan biokomputasi masih jauh daripada menandingi perkakasan moden.
Bagaimana mini-otak ini berfungsi?
Untuk menghasilkan “biopemproses,” FinalSpark membeli sel stem manusia — asalnya daripada sel kulit penderma tanpa nama — yang kemudiannya ditukar menjadi neuron.
Neuron-neuron ini dikumpulkan menjadi gumpalan bersaiz milimeter yang dipanggil organoid otak, kira-kira sebesar otak larva lalat buah.
Saintis kemudian menyambungkan elektrod kepada organoid bagi memantau aktiviti elektriknya dan memberi rangsangan arus kecil. Tindak balasnya — sama ada “aktif” atau “senyap” — mewakili angka 1 dan 0, asas kepada sistem pengkomputeran tradisional.
Kini, 10 universiti di seluruh dunia menjalankan eksperimen menggunakan organoid FinalSpark.
Malah, laman web syarikat itu menyiarkan suapan langsung neuron berfungsi.
Di Universiti Bristol, penyelidik Benjamin Ward-Cherrier menggunakan organoid sebagai “otak” untuk robot mudah yang berjaya mengenal pasti huruf Braille.
Namun katanya, cabaran besar ialah menyusun data supaya difahami oleh organoid, dan kemudian mentafsir tindak balas otak tersebut. “Bekerja dengan robot jauh lebih mudah,” katanya sambil ketawa.
Tambahan pula, organoid ialah sel hidup yang boleh mati. Dalam satu eksperimen, pasukannya terpaksa bermula semula apabila organoid mati separuh jalan. Menurut FinalSpark, jangka hayatnya sekitar enam bulan.
Di Universiti Johns Hopkins, penyelidik Lena Smirnova menggunakan organoid serupa untuk mengkaji penyakit otak seperti autisme dan Alzheimer, dengan harapan dapat menemui rawatan baharu.
Beliau menyifatkan biokomputasi masih “impian masa depan”, berbeza dengan kegunaan semasa dalam penyelidikan bioperubatan, tetapi menjangka kemajuan besar dalam dua dekad akan datang.
Adakah organoid ini boleh jadi sedar?
Semua saintis yang ditemu bual AFP menolak idea bahawa bola kecil sel otak dalam cawan makmal ini boleh menjadi sedar.
Jordan mengakui isu ini “menyentuh sempadan falsafah,” sebab itu FinalSpark bekerjasama dengan pakar etika.
Beliau menjelaskan bahawa organoid ini tidak mempunyai reseptor kesakitan dan hanya mengandungi kira-kira 10,000 neuron, berbanding 100 bilion neuron dalam otak manusia.
Namun banyak perkara tentang otak — termasuk bagaimana kesedaran terbentuk — masih misteri.
Ward-Cherrier berharap biokomputasi bukan sahaja akan mempercepat kemajuan komputer, tetapi juga membantu manusia memahami cara otak berfungsi.
Di makmal, Jordan membuka pintu inkubator besar yang mengandungi 16 organoid otak bersambung dengan tiub halus. Tiba-tiba, garisan pada skrin di sebelah mula melonjak — menandakan aktiviti neural meningkat.
“Sel-sel otak ini tiada deria untuk tahu pintu dibuka, tetapi setiap kali kami lakukannya, mereka bertindak balas,” kata Jordan sambil tersenyum. “Kami masih belum tahu bagaimana mereka mengesannya.” AFP.
{suggest}